‘Hoe menige lustprieel / Verstrekt een Venusschool en heimlyk bordeel, / Door dert’le woorden en verfoejelyke daden! / […] / Ja, schuil vry achter ’t loof en onder dichte bladen, / Ontuchtigen, opdat geen zon uw werk bespied; / Vergeefs verbergt ge u voor de Zon die alles ziet.’ Dat schreef Claas Bruin in 1723 in het hofdicht De Lustplaats Soelen. Ja, het bestaat wel degelijk, dat aloude verband tussen buitenplaats en erotiek. Ook al doet iedereen alsof er, tralala, niets aan de hand is. Doorlopen mensen. Niks te zien hier.

Laat ik er maar meteen voor uitkomen. Zwitserland, en dan vooral het Wallis, heeft als goedburgerlijke idylle mijn absolute voorkeur. Tegenwoordig behoort enige liefde voor Helvetia zeker in ons land niet tot de goede toon. De Zwitsers houden immers, dit-on, niet van uitenstaanders, ze hebben een directe democratie en zijn bijna zonder uitzondering puissant welvarend. Foei.

Ik meen de duizenden bladzijdes van Theodor Fontanes vijfdelige Wanderungen durch die Mark Brandenburg nu tweemaal gelezen te hebben. En ik zal dat nóg wel een keer doen ook. Want behalve een begenadigd stilist en wonderzaam verteller is Fontane de doodgraver van een markant tijdperk in de Pruisische geschiedenis.

Buitenplaatseigenaren komen en gaan. Maar soms blijven ze aan je hangen. En weinigen blijven zo persistent aanwezig als de zonderlingen, de excentrieken. Ze zijn het neusje van de zalm van de bewonersgeschiedenis in buitenplaatsboeken. Daarbij geldt wel een stevige premisse: een dolkop uit het volk wordt gewoonlijk een dorpstype of een dorpsgek genoemd, een buitenissig kasteelheer (of -dame) is altijd een excentriek. Verschil moet er zijn.

Het is alweer een tijd geleden dat ik op Scotney New Castle was, de vroegere behuizing van Christopher Hussey, auteur van onder meer het fenomenale The Picturesque. Studies in a Point of View uit 1927. Hij haalde de motieven van zijn boek deels uit de geschiedenis van het in het park gelegen, inderdaad uiterst schilderachtige ‘Old Castle’.

Het buiten representeert voor de meesten onder ons een kleine, besloten en gesloten wereld. Een wereld waarin alles beheersbaar is, bestendig en ook nog eens onveranderlijk. Die heile Welt. De meesten onder ons weten ook dat dit een schier onuitroeibare fictie is.